Hepimizin yaşadığı o an vardır: Berlin’de bir kafede otururken Edis’in bir şarkısı çalar, Amsterdam’da bir mağazada gezerken Zeynep Bastık’ın sesi duyulur veya bir bakarsınız, Tarkan’ın bir klasiği Brezilya’da TikTok akımına dönüşmüş. İçimizi bir gurur kaplar. Peki, o şarkı her çaldığında, sanatçısı ve söz yazarı Türkiye’deki hakkını, yani telifini (royalty) nasıl alıyor? İsveç’teki bir Spotify dinlemesinin parası, sanatçının İstanbul’daki banka hesabına tam olarak nasıl ulaşıyor?

Bu yolculuk, aslında dünyanın dört bir yanına yayılmış, karmaşık ama bir o kadar da etkileyici bir hukuk ve finans ağı sayesinde mümkün oluyor. Ve bu ağın sorunsuz çalışması, çoğu zaman doğru ve resmi çevirilere bağlı.

Global Müzik Kutusu: Telif Hakları Nasıl Çalışır?

Bir şarkı yaratıldığında, genellikle iki ana hakkı olur: Eserin kendisine ait hak (besteci ve söz yazarının) ve eserin yorumuna/kaydına ait hak (sanatçı ve yapımcının). Türkiye’de MESAM ve MSG gibi meslek birlikleri, üyeleri adına bu hakları takip eder ve radyolarda, mekanlarda veya dijital platformlarda çalınan şarkıların teliflerini toplayarak hak sahiplerine dağıtır.

Peki yurt dışında ne oluyor? İşte sihir burada başlıyor. Türkiye’deki bu meslek birliklerinin, Almanya’daki GEMA, Amerika’daki ASCAP veya İngiltere’deki PRS gibi yabancı meslek birlikleriyle “karşılıklı temsilcilik” anlaşmaları vardır. Yani, sizin şarkınız Almanya’da çaldığında, telifi oranın birliği olan GEMA toplar ve MESAM’a gönderir. MESAM da bu parayı size öder. Kulağa basit gelse de, on binlerce sanatçı ve milyonlarca şarkılık bir veri tabanında, işler her zaman bu kadar pürüzsüz ilerlemez.

Anlaşmazlık Anı: Hukuki Belgeler Devreye Girdiğinde

İşte bu devasa uluslararası sistemde, çevirinin hayati rol oynadığı bazı kritik anlar vardır:

• “Sample” Anlaşmazlıkları: Bir Fransız DJ’in, şarkınızdan izinsiz bir bölüm (sample) alıp kendi parçasında kullandığını düşünün. Avukatınızın, bu durumu ispatlayan belgelerle ve hak sahipliğinizi gösteren resmi evraklarla birlikte Fransız yapım şirketine bir ihtarname göndermesi gerekir. Bu belgelerin Fransızca ve hukuken geçerli olması şarttır ve bu noktada Yeminli Tercüme devreye girer.
• Telif Hakkı İhlalleri: Şarkınızın bir reklam filminde veya bir YouTube videosunda izinsiz kullanıldığını fark ettiniz. Telif hakkı talebinizi (copyright claim) YouTube’un veya ilgili şirketin yurt dışındaki hukuk departmanına iletmek için, şarkının size ait olduğunu kanıtlayan tescil belgelerini sunmanız gerekir.
• Eksik veya Yanlış Ödemeler: Yabancı bir meslek birliğinin, şarkınızı başka bir şarkıyla karıştırdığını veya dinlenme sayılarını eksik bildirdiğini düşünüyorsunuz. Bu hatayı düzeltmek için yapılacak tüm resmi yazışmaların ve sunulacak kanıtların, karşı tarafın anlayacağı dilde ve yasal olarak bağlayıcı olması gerekir.

Bu gibi durumlarda, bir e-posta veya basit bir telefon görüşmesi yeterli olmaz. Karşı tarafın hukuk departmanını harekete geçirecek tek şey, bir Yeminli Tercüman tarafından onaylanmış, resmi ve hukuki belgelerdir.

Sanatçının Hukuki Koruma Kalkanı

Bir sanatçının veya menajerinin işi müzik yapmaktır, uluslararası telif hukukunun karmaşık koridorlarında kaybolmak değil. Bu nedenle, sanatçıların haklarını global arenada korumak için, bu alanda deneyimli bir Yeminli Tercüme Bürosu ile çalışmak, en stratejik hamlelerden biridir. Profesyonel bir büro, telif hakkı, lisanslama ve fikri mülkiyet gibi özel terminolojiye hakim tercümanlarla çalışarak sanatçının en değerli varlığı olan eserlerini koruma altına alır.

Sonuç olarak, bir şarkıyı global bir hite dönüştüren şey onun evrensel melodisidir. Ancak sanatçının o başarıdan doğan hakkını almasını sağlayan şey, o melodinin telif haklarını koruyan, her kelimesi doğru ve yasal olarak sağlam belgelerdir.